ققنوس

آزادی

آزادی از مفاهیم ارزشی است که در نظام فکری اسلام به گونه ای ویژه و متفاوت با دیگر مکاتب فکری پرداخته شده است تاآنجا که گاه همراه با واژة آزادگی بیان می شود. میل به آزادی از جمله گرایش های فطری بشر بوده، پایین ترین درجة آن این است که انسان در بند دیگری نباشد. مصادیق دیگری از آزادی مثل انتخاب شغل، مسکن و همسر در زمرة آزادی های اقتصادی و اجتماعی شمرده می شود؛ اما برای آزادی، مراتبی عالی چون آزادی اندیشه و آزادی معنوی (رهایی از اسارت نفس) نیز وجود دارد. دستیابی به این مراتب، کرامت و آزادگی را برای انسان به ارمغان می آورد.

ممکن است واژة آزادگی در کنار آزادی به کار رود، ولی این دو واژه با هم متفاوت اند. آزادی اصطلاحی حقوقی و اجتماعی است و به معنای رهایی از اسارت دیگران و نیز رها بودن در بعد فکری و عملکردی از سلطة اندیشه، فرهنگ و دین خاص است. آزادی گاه منجر به پذیرش ذلت و قرار گرفتن در موضع ضعف می شود، اما آزادگی این است که انسان کرامت و شرافت خویش را شناخته و تن به پستی، ذلت و حقارت نفس و اسارت دنیا و زیر پا نهادن ارزش های انسانی ندهد (محدثی، 1381، ص 55).

مطلوب بودن آزادی مطلق نیست؛ بلکه تا آنجا که ابزاری برای کمال روح باشد، ملاک ارزش و پسندیده است. اسلام برای رعایت مصالح جامعه، آزادی را با رعایت حدود الهی می پذیرد تا بدین ترتیب افراد در مسیر قرب الهی به کمال مطلوب رهنمون شوند. از نظر اسلام آن آزادی ای مطلوب و ارزشمند است که در چارچوب حدود و ارزش های الهی و در مسیر دستیابی به آزادگی و کرامت انسانی باشد. بنابراین آزادی های رایج در غرب که غالباً با بی بند و باری و نادیده گرفتن فضایل انسانی همراه است. از نظر اسلام مردود بوده، مانعی بر سر راه پیشرفت واقعی انسان به شمار می آید.

خبرگزاری فارس